Chào – ta không còn gặp lại một góc lịch sử từng qua

Đỗ Trung Quân

Share:

15:07 21/06/2022

CFRR- Có những góc quán cà phê ở Sài Gòn bây giờ chỉ còn trong bưu thiếp, dẫu nó là nơi nhiều dấu ấn lịch sử từng qua…

do-trung-quan, ca-phe-sai-gon

Coffeerary trân trọng cảm ơn sự cộng tác của nhà thơ Đỗ Trung Quân

Quán cà phê Trieste ở San Francisco cứ ám ảnh tôi mãi. Nó chỉ là cái quán nhỏ nằm ở góc phố Vallejo và Grant được mở từ năm 1956, bởi một người Ý nhập cư, nhưng từ đây lịch sử một địa chỉ văn hóa lừng lẫy được hình thành. 

jack hirschman
Nhà thơ, nhà hoạt động xã hội Jack Hirschman tại góc quán quen thuộc.
Ảnh: Fanpage Caffè Trieste
coppola
Papa Gianni và Francis Ford Coppola tại Caffe Trieste.
Ảnh: Fanpage Caffè Trieste

Caffè Trieste là nơi lui tới của nhiều nhà thơ, nghệ sĩ danh tiếng, là “phòng khách” của Jack Kerouac, Allen Ginsberg và những nhà thơ Beatniks (*) bạn bè. Nơi thi sĩ gốc Nga giải Nobel văn chương Joseph Brodsky (nhà thơ người Nga gốc Do Thái) gạch gạch xóa xóa những vần thơ của mình… Còn nữa… Nơi một chiếc bàn gỗ nhỏ góc phòng còn phảng phất bóng dáng của Francis Ford Coppola ngồi gọt giũa kịch bản The Godfather những năm 70… Chính họ, những ẩm khách mà hoạt động nghệ thuật và danh tiếng đã biến Caffè Trieste trở thành một địa điểm văn hóa bất cứ du khách nào quan tâm đến nghệ thuật đều mong muốn bước vào.

Song Givral CaffeTrieste FB 2

(*) Beatniks là những tác giả thuộc phong trào văn học thế hệ Beat thập niên 1940-1950. Trong đó Jack Kerouac (tiểu thuyết gia, nhà thơ người Mỹ với tác phẩm nổi bật: On the Road) và Allen Ginsberg (nhà thơ người Mỹ, là nhà thơ tiên phong của thế hệ Beat với tác phẩm: Howl and Other Poems, ông từng đến Sài Gòn năm 1963 và viết bài thơ: Understand That This is a Dream) là hai trong những gương mặt nổi trội nhất. Họ vượt ra khỏi lĩnh vực văn học và trở thành hiện tượng văn hóa trong thập niên 50, ảnh hưởng mạnh mẽ tới giới trẻ sau này, đặc biệt là ảnh hưởng đến phong trào Hippie những thập niên sau đó.

Góc quán Caffè Trieste ở San Francisco. Ảnh: Fanpage Caffe Trieste

Về Sài Gòn, tôi nhớ khôn nguôi những quán cà phê của mình, những nơi lẽ ra cũng phải trở thành địa chỉ văn hóa, phải được gìn giữ và bảo tồn. Một thành phố thu hút du khách mọi nơi thường là một thành phố có linh hồn, ở đó có những ẩn hiện đầy ấn tượng cuộc sống tinh thần của nhiều thế hệ thanh niên; ở đó luôn mở ra những cánh cửa văn hóa mà không ai đủ sức niêm phong, hay xóa mờ…

Sài Gòn từng có một bộ ba những góc quán như Caffè Trieste. Đó là La Pagode, Brodard và Givral trên trục đường Tự Do (tên cũ Rue d’Espagne và Rue Catinat và nay là Đồng Khởi). Tôi gọi “bộ ba” bởi nếu không kể một địa điểm danh tiếng khác của Sài Gòn mà chính tôi sau này chỉ nghe nói chứ chưa hề có dịp đặt chân tới vì còn quá nhỏ: La Croix du Sud (cũng trên đường Tự Do).

La Pagode, quán cà phê “Cái chùa” ở ngã tư Lê Thánh Tôn – Đồng Khởi đã mất đi từ lâu. Nó chính là nơi nhiều gương mặt danh tiếng nhất về văn chương, thơ ca, hội họa, âm nhạc, cũng như những tên tuổi lớn trong các hoạt động văn hóa xã hội của Sài Gòn một thời thường có mặt. Brodard, một quán kiểu Pháp danh tiếng khác của Sài Gòn cũng không còn là Brodard nguyên trạng; và cuối cùng Givral…

Năm 2010, Givral cùng cái tên Tứ giác Eden (**) đã chính thức không còn. Ở Givral, khi chọn làm bối cảnh một trường đoạn của bộ phim Người Mỹ trầm lặng (The Quiet American) đoàn làm phim đã không ngại tốn kém, bắt buộc phải dựng lại đúng màu sơn, đúng hình dáng của nó ở thập niên 60-70. Ngay cả khách sạn phía đối diện, là Hotel Continental, một địa điểm khác xuất hiện trong bộ phim dựa theo tác phẩm văn học của Graham Greene, cũng phải trở lại kiến trúc thời ấy. Tại sao đoàn phim Người Mỹ trầm lặng phải làm như thế? Thật dễ hiểu, những nơi này vừa là địa điểm văn hóa vừa là những địa chỉ có thật trong bước đi của lịch sử. 

Nhà báo và tình báo Phạm Xuân Ẩn ở Sài Gòn từng chọn Givral làm chỗ ngồi thường xuyên, cũng như vô số nhà báo trong và ngoài nước những năm chiến tranh Việt Nam. Họ chọn địa điểm này để nhâm nhi, quan sát và thu thập tin tức báo chí mỗi ngày, muốn gặp nhau thường khi khỏi phải hẹn trước…

Nhớ những ngày sắp đập Givral, tôi thường ra kéo ghế ngồi một mình, ngẩn ngơ không tin dự án mới sẽ thay thế Givral, khu thương xá Eden là chuyện có thật. Quy hoạch một thành phố, chỉnh trang một thành phố, phát triển một thành phố tất nhiên là việc cần thiết, nhưng nên nhìn thêm những công việc ấy với một tầm nhìn sâu sắc, nhạy cảm văn hoá lịch sử hơn. Phải chăng, đôi khi người làm văn hoá chỉ tính đến đường đi của một lịch sử bị ép mỏng không quá một thế kỷ mà quên mất công việc bảo tồn những cái cần bảo tồn, là những nơi chốn có thể được coi là trở thành di sản tinh thần.

Caffè Trieste giờ đây đã là một chuỗi quán cà phê danh tiếng trên đất Mỹ. Khởi đầu tên tuổi, thương hiệu của mình từ cái quán nhỏ bé ở góc phố Vallejo – Grand kia. Từ một người Ý nhập cư làm nghề lau chùi cửa kính vào những năm 1956 hình thành nên Trieste, ngày nay nhắc đến Caffe Trieste không phải là ghi nhận những thành tích kinh doanh của hệ thống Trieste, mà trước tiên là nhắc tên một địa chỉ văn hóa và nghệ thuật không chỉ của riêng người Ý, mà của cả người Mỹ.

Đất nước Cuba trải qua nhiều năm chiến tranh khốc liệt, đã khoác lên mình nhiều chiến bào khác biệt, đã kinh qua nhiều cuộc cải cách đầy khí thế, triệt để. Người Cuba, ngay cả giữa thủ đô La Habana, cuộc sống hãy còn nhiều thiếu thốn vất vả, với hình ảnh “ấn tượng” những chiếc xe bò chạy thay cho xe tải, nhưng những người yêu mến Cuba còn may mắn có quyền hi vọng, bởi lẽ không một địa chỉ văn hóa nào trên đất nước này bị cuốn theo cơn lốc đổi mới kiểu quê mùa giả tạo. Những ai thiết tha với không khí văn hóa Cuba vẫn sẽ hoàn toàn có cơ may tìm lại nó dễ dàng, và chẳng cần phải qua những lễ hội rình rang trống kèn nhang khói, mà chính trong cuộc sống ngày thường.

song givral 4 2

(**) Tứ giác Eden nay là Trung tâm thương mại Union Square. Tứ giác Eden chiếm trọn bốn mặt đường: Đồng Khởi (Tự Do – Catinat) – Lê Lợi (đại lộ Bonard) – Nguyễn Huệ (đại lộ Charner) – Lê Thánh Tôn (Espagne). Toàn bộ diện tích khu đất Eden là 8.805,9m

Góc đường Đồng Khởi – Công trường Lam Sơn với sự hiện hữu của cà phê Givral vào tháng 4-2008.
Ảnh: Anna Doan – CFRR

Ôi, hãy tưởng tượng người Paris một buổi sáng ra phố, bỗng thấy ở cái chỗ bao nhiêu năm là nơi có cái bảng hiệu Café Les Deux Magots, Café de Flore, nay chỉ là những đống gạch vụn, để rồi sau đó thấy dựng lên một thứ kiến trúc Âu không ra Âu, Mỹ không ra Mỹ…

Givral cũng như La Pagode, Brodard, hay La Croix du Sud trên đường Catinat ngày nào, là một trong những địa điểm mà vô tình, một cách nào đó, lịch sử đã đóng dấu ấn lên cả những chiếc ghế ngồi. Hòa bình đã 47 năm, những ngộ nhận hay giả vờ ấu trĩ có lẽ đã đi qua; tiếc thay, “bộ ba” cà phê danh tiếng của Sài Gòn đã biến mất vĩnh viễn theo từng nghĩa riêng nào đó…

Givral. Xin chào cái quán góc phố nơi ngày còn nhỏ ta từng được mẹ nắm tay dẫn qua trên hè phố Sài Gòn…

Bài viết liên quan

Những điểm đến cà phê hấp dẫn nhất trên thế giới

CFRR– Phong cách thưởng thức và nền văn hoá cà phê đặc biệt ở một số...

Bí ẩn nào làm nên sự khác biệt trong văn hoá cà phê ở Nhật Bản?

CFRR– Văn hoá cà phê ở Nhật Bản có nhiều điều khác biệt nhờ vào việc...

Những quy tắc thú vị trong văn hoá thưởng thức cà phê ở Ý

CFRR– Văn hoá thưởng thức cà phê ở Ý là những nghi thức luôn được giữ...

Sài Gòn, Huế hay Hà Nội, cứ uống cà phê và an hưởng phút giây này

Chọn nuốt những giọt đắng đậm để hồi nhớ quá khứ vàng son, chọn vị chát...