Chọn nuốt những giọt đắng đậm để hồi nhớ quá khứ vàng son, chọn vị chát của những giấc mộng dang dở, hay là chọn uống – một cách nồng nàn đắm say – cà phê như uống tương lai, uống nguồn năng lượng tích cực, uống thứ thuốc bổ cho trí não và sáng tạo, là tùy ta thôi. Những ngày Tết, dù Sài Gòn, Huế, Hà Nội hay đâu, bạn cứ uống cà phê và an hưởng phút giây này…
Uống cà phê hôm nay, với người Việt, là thực hiện một nghi lễ văn hóa. Cà phê trong thời đại “thực tế ảo” biết đâu lại là phương cách tốt nhất và duy nhất để cưỡng lại chiều vector chóng mặt lao vun vút về vô định, về tha hóa, về sống gấp, về trạng thái phụ thuộc phương tiện. Uống cà phê là tìm lại chính mình trong hơi thở có thật, xúc cảm có thật, xung năng sống có thật. Uống cà phê trong bối cảnh thế kỷ hăm mốt không chừng, là cách khả dĩ, để cảm nghiệm những chuyển biến nội tại mà đời sống hoạt náo hôm nay đã nhấn chìm hầu hết.
Nhưng cho phép tôi được phản đối cái ý rằng uống cà phê là hoài cổ, già nua, bảo thủ.
Bởi cách uống nào, tâm thế nào, là do ta lựa chọn. Chọn nuốt những giọt đắng đậm để mà hồi nhớ quá khứ vàng son, chọn vị chát của những giấc mộng dang dở, hay là chọn uống – một cách nồng nàn đắm say – cà phê như uống tương lai, uống nguồn năng lượng tích cực, uống thứ thuốc bổ cho trí não và sáng tạo, là tùy ta thôi.
Uống cà phê hôm nay là nghi lễ của thời đại hôm nay. Để có thể xưng tụng cuộc đời, chúng ta cần các nghi lễ. Nghi lễ không bao giờ là thừa thãi, trễ muộn; nó luôn mới mỗi lần chúng ta cử hành, nó là hành động hiện tại và có ý nghĩa trong hiện tại. Ngồi với một tách cà phê, lắng nghe những thanh âm đời sống, tận hưởng hương vị cà phê (cả năm giác quan), nghĩ về một điều vui vẻ, nhớ về một người yêu mến, hay là buông xả cho trí óc rỗng rang thanh tịnh, hỏi có nghi lễ nào tươi nhuận non xanh hơn? Hỏi có cái thú nào nhàn nhã hơn?
Tôi muốn có một hạt cà phê được họa sĩ vi họa Thổ Nhĩ Kỳ vẽ lên đó. Vẽ một phong cảnh, một chân dung. Hạt cà phê ấy, tôi sẽ đặt trên bàn, trong chiếc khay gỗ, cạnh cuốn sổ da và cây bút máy bất ly thân. Và tôi vừa ngắm hạt cà phê chứa cả thế giới trên bề mặt, vừa viết về sự ngọt ngào mà đời sống đem lại cho chúng ta.
Đã được sinh ra đời, là một tai nạn hạnh phúc; tận hưởng cuộc đời là tai nạn tự nguyện. Vì sao tai nạn? Vì chúng ta đâu có quyền lựa chọn, tự nó xảy đến. Ngay cả sự tự nguyện này, xét cho cùng, cũng vẫn là bắt buộc: chẳng lẽ chúng ta lại đi chọn sự thờ ơ lãnh đạm, vô cảm? Chúng ta không tránh được niềm đam mê sống, là đã chấp nhận thứ tai nạn tốt lành kia rồi.
Như cà phê, ai mà cưỡng được trước sức hấp dẫn của nó.
Cà phê Hà Nội
Khi mùa thu về xanh ngần như ngọc phủ lên những hàng liễu bờ Hồ, ấy là thời gian của cà phê.
Người Hà Nội có lẽ đến với cà phê muộn nhất nước mình, và vì thế mang một kiểu cách riêng.
Trong ảnh: Một góc quán cà phê specialty ở Hà Nội.
Ảnh: Coffeerary
Cà phê Hà Nội cuộc giam cầm lặng lẽ và ngọt ngào của trí tưởng, cuộc giam cầm vào những mùa những sáng những chiều của quá khứ xưa xa, dù chúng ta có ngồi đây bên ô cửa thế kỷ hai mươi mốt, dưới những vòm xanh dương liễu lòa xòa như tóc người thương, thì vẫn là một tâm thế hoài niệm, tâm thế quay ngược bánh xe thời gian, vào mớ ánh sáng cũ nhạt nhòa nâu hình bóng Bùi Xuân Phái, Văn Cao, Tô Hoài, trong thứ ánh sáng đó, nguệch ngoạc đường nét và xiêu vẹo thanh âm tiền chiến, hồn Hà Nội bay lên, ngọt ngào nhưng lặng tờ như trong một cơn mơ siêu thực.
Về những thuật ngữ cà phê, Hà Nội là nơi sinh ra các cách gọi ‘nâu nóng’, ‘nâu đá’, “đen nóng’, ‘đen đá’ rất trực quan. Người Hà Nội có lẽ đến với cà phê muộn nhất nước mình, và vì thế mang một kiểu cách riêng. Những cà phê trứng, cà phê đánh bọt là của Hà Nội. Nhiều vị mặn, nhiều bơ, và uống trong những ly thủy tinh thay vì tách sứ.
Cà phê Huế
Huế mùa hạ cháy nắng, từ chỗ tôi ngồi ngó qua bờ tường thấp loang lổ rêu Đại Nội, tôi nhìn Huế buồn nóng, phải, nỗi buồn nóng bỏng như nung trong lửa lò cũ, nỗi buồn sách cổ quăn queo ghi thời mở nước, gió Chàm, núi thấp, truông đèo quanh co, giọt cà phê loang từng đốm nâu nhạt vào trí não, hiện tại mờ đi và quá vãng hiện ra rõ rệt như bức ảnh phục hồi… Và tôi nghĩ đến những ngày tháng xa xưa nào đó, khi người Huế – như tất cả những người Việt – biết đến cà phê, qua người Pháp, những đôi môi nào đã nếm thử ngụm cà phê đầu.
Chiều Kim Long, tối Đại Nội, không uống cà phê để mà chìm đắm vào cõi mơ tưởng mênh mông thì làm gì?mình, và vì thế mang một kiểu cách riêng.
Trong ảnh: Một góc quán cà phê nhìn sang Tứ Phương Vô Sự Lâu ở Huế.
Ảnh: Coffeerary
Thứ nước uống giờ đại chúng quá mức, vào buổi đầu của nó ở Đông Dương, đã mang hồn vía nào để nhập vào người uống? Bên bờ sông Hương khói sóng lênh đênh, nắng hè đổ lửa, hồn vía nào? Nỗi buồn nào? Có giống bây giờ khi tôi ngồi đây nhìn cố đô bạc đi trong nắng nhiệt đới và gió Lào?
Người Huế uống cà phê hơi mặn, cho rất ít đá. Chiều Kim Long, tối Đại Nội, không uống cà phê để mà chìm đắm vào cõi mơ tưởng mênh mông thì làm gì?
Cà phê Saigon
Cà phê Saigon phải mở mắt thật lớn nhìn phố, bởi ở đó sẽ có một thiếu nữ tuột dây giày, lúng túng dắt xe, đánh rơi chùm chìa khoá. Ở đó cần một mối quan tâm xuyên suốt và nịnh đầm đúng kiểu, từ một người uống cà phê. Uống cà phê trên mảnh đất phương Nam này, không gì khác hơn là uống cái hồn phố, hồn người, trải lòng mình phẳng rộng như tờ giấy thấm, hút cho kỳ hết mật ngọt hương thơm sắc màu đường nét của một thị thành lúc nào cũng vui sống cũng đắm say cũng rộn ràng tung tẩy. Bạn không cần và không còn chỗ để nghĩ về quá vãng, không còn thời gian để lần tìm lại lịch sử Saigon; bạn chỉ còn cách duy nhất là sống cho kỳ hết hiện tại: hiện tại này đã bao trùm đủ ba trăm năm lẻ của quá khứ, tìm chi đâu xa.
Uống cà phê Sài Gòn là uống cùng tâm thế của cả vùng đất, góc quá đó, chiếc xe này, ly cà phê kia… hãy sống phút giây này, an hưởng phút giây này. Trong ảnh: Những góc quán cà phê Sài Gòn. Ảnh: Coffeerary
Bánh sừng bò nóng hổi, một đầu tăm bơ Bretel thơm nức lòng, chiếc phin lọc đồng thau sáng mờ, tách sứ và đường viên, thìa bạc và diêm vỉ, trang truyện Kim Dung mở ngỏ trên tay, nhạc nhẹ như gió thoảng như lá reo như hơi thở người tình, giày da lộn và sổ giấy mới, hoa vàng như đàn bướm yêu đương, là không khí cà phê Saigon, thuở nào cũng vậy. Cụ Nguyễn Hữu Cảnh cụ Phan Thanh Giản cụ Trương Vĩnh Ký hay là chúng ta bây giờ, cũng thế cả thôi.
Cà phê trong ly xây chừng rót ra từ ấm đã đun sôi một vợt vải màn đựng cà phê bột, là cách uống của người Hoa trong đoàn dân mở nước về phương Nam, nay vẫn còn thấy lác đác đâu đó vùng Chợ Lớn. Nhưng đó không phải lối uống cà phê Saigon chính tông. Người Saigon vẫn quen và thích cà phê phin, một chút sữa đặc lót tách, một tách sữa tươi hâm nóng để châm sau. Cách uống trưởng giả, trí thức là vậy, dù nó không hẳn là lối uống ngon dành cho kẻ sành điệu.
Saigon, trong những chuỗi hồi ức không định hình của nó, vẫn cứ là một chiếc ván trượt về phía tương lai. Thành phố này, mảnh đất này chẳng bao giờ đứng yên hay quay đầu nhìn lại. Nó là một sinh thể, nó sống đời hiện tại và tận hưởng hiện tại. Thành thử, nếu chúng ta uống cà phê ở Saigon, thì hãy hòa cùng tâm thế của cả vùng đất: đừng để tâm trí mình vướng bận chuyện quá khứ, những được mất hơn thua đã qua; hãy sống phút giây này, an hưởng phút giây này.
